بيماري ديابت چيست؟
دیابت به علت بالا بودن مداوم قند خون ایجاد می شود افزایش قند خون دو علت می تواند داشته باشد:
1- ناتواني بدن در توليد و ترشح انسولين به میزان کافی
2- عدم تاثیر انسولين در سوخت و ساز مواد قندي بعلت فقدان یا کمبود گیرنده در سلولها
امروزه، ديابت يكي از مهمترين مشكلات بهدشتي- درماني و اجتماعي- اقتصادي جهان محسوب مي شود.
n شایع ترین موارد جدید نابینایی و قطع اندام تحتانی غیر ترومایی است.
n علت عمده ی مرگ مربوط به دیابت، بیماری قلبی عروقی است. ( 2-4 برابر افراد غیر دیابتیک)
n خطر سکته قلبی در افراد دیابتیک بیشتراست.
نکته مهم این است که : تعداد کسانی که در آستانه ابتلا به این بیماری هستند ( بدون علایم بالینی و تشخیص ) بیشتر از آمار مبتلایان است.
مهمترین انواع دیابت :
1- دیابت نوع یک یا دیابت وابسته به انسولین (IDDM) :
بیشتر در افراد زیر 30 سال رخ می دهد نقطه اوج آن در دختران 10 تا 12 سال و پسران 12 تا 14 سال است. این افراد معمولا لاغر بوده و با تشنگی شدید و کاهش وزن روبرو هستند. در بدن این افراد انسولین ساخته نمی شود یا اینکه تولید آن بسیار ناچیز است و برای جبران آن باید انسولین تزریق شود. شیوع آن حدود 10 درصد است.
2- دیابت نوع دو یا دیابت غیر وابسته به انسولین (NIDDM) :
اغلب این بیماران چاق بوده و سن آنها بالاست. از مشخصات این نوع از دیابت افزایش مقاومت بدن نسبت به انسولین و کمبود انسولین است.البته چون کمبود انسولین مطلق نیست این بیماران اغلب به تزریق انسولین نیاز ندارند و می توانند با تغذیه صحیح و کاهش وزن قند خون خود را کنترل نمایند. شیوع این نوع دیابت حدود 90 درصد است.
3- دیابت دوران بارداری (GDM) :
این نوع از دیابت در دوران بارداری ایجاد می شود بنابراین افراد دیابتی باردار در این گروه قرار نمی گیرند. افزایش مقاومت انسولینی در این افراد بعلت افزایش وزن و افزایش ترشح هورمون هایی از قبیل استروژن و پروژسترون است. در 90 درصد از موارد سطح قندخون پس از تولد نوزاد به حالت طبیعی بر می گردد ولی امکان ابتلا به دیابت نوع دو در این زنان در سال های بعد حدود 60 در صد است.
n معیار های غربالگری دیابت در افراد بدون علامت اما در معرض خطر:
1. در تمام افراد 45 ساله یا بالاتر یکبار آزمایش قند ناشتا، اگر طبیعی بود 3 سال یکبار تکرار شود.
2. در موارد زیر در سنین پایین تر و یا در فواصل کوتاهتر آزمایش صورت گیرد:
الف – داشتن اضافه وزن ( BMI≥25 ) یا در افراد با چاقی مرکزی (سیبی شکل ) و BMI طبیعی
ب – افراد درجه اول فامیل مبتلا به دیابت ( والدین، برادر، خواهر )
ج - زایمان نوزاد با وزن بیش از 9 پوند ( 4 کیلو گرم ) یا مرده زایی یا افراد مبتلا به دیابت حاملگی
د – ابتلا به پرفشاری خون ( بیش از 90/140)
ه – HDL کمتر از 35 میلی گرم در دسی لیتر و یا تری گلیسرید بیش 250 میلی گرم در دسی لیتر
چگونه مي توان ديابت خود را كنترل كرد؟
برنامه غذايي درست، فعاليت بدني منظم و نگهداري وزن در محدوده طبیعی ، موجب كنترل مطلوب قند خون می شود.
تغذيه درماني در كنترل ديابت مهمترين نقش را ايفا مي كند. هدف از تغذيه درماني در ديابت، حفظ مقدار قند خون در محدوده طبيعي، بهبود سطح چربيهاي خون، كاهش فشار خون، درمان و جلوگيري از عوارض ديابت همچون بيماريهاي قلبي عروقي، عوارض چشمی ، عوارض کلیوی ، عوارض دیابت در اندام های تحتانی بویژه پاها و نيز برآوردن نيازهاي تغذيه اي فرد است
رژیم درمانی برای هر فرد متناسب با شیوه زندگی ، فعالیت جسمانی ، وضعیت اقتصادی ، عادات غذایی و فرهنگ فرد تحت نظر متخصص تغذیه توصیه می شود.
توصیه عمومی :
رژیم غذایی سالم و متعادل شامل:
الف * 10 تا20 درصد پروتئین ، از منابع حیوانی و گیاهی ( در افرادی که مشکل کلیوی دارند کمتر از 12 درصد و با اولویت منابع گیاهی )
ب * 50 تا 60 درصد کربوهیدرات ( با تاکید بر کربوهیدرات های پیچیده ، دانه های کامل ، نشاسته ، میوه ها و سبزی ها )
ج * 30 درصد چربی ،
- چربی های اشباع کمتر از 10 درصد مثل چربی های حیوانی و روغن های جامد
- چربی های غیر اشباع پلی 10 درصد مثل انواع روغن های گیاهی مایع ، روغن آفتابگردان و کلزا
- چربی های غیر اشباع مونو مصرف متعادل و حداکثر 20 درصد مثل روغن کانولا و روغن زیتون
- کلسترول کمتر از 300 میلی گرم در روز (کلسترول نوعی چربی است که در غذاهایی مانند گوشت (مخصوصاً گوشت قرمز) زرده تخم مرغ، دل و جگر و لبنیات دیده می شود و بالا بودن آن عامل مهمی در ایجاد بیماریهای قلبی و عروقی است)
|
مقدار کلسترول
میلی گرم
|
اندازه
|
نام غذا
|
|
| |
|
80
|
100 گرم
|
گوشت گاو
|
|
|
90
|
100 گرم
|
گوشت گوساله
|
|
|
80
|
100 گرم
|
گوشت مرغ
|
|
|
60
|
100 گرم
|
تن ماهی
|
|
|
130
|
100 گرم
|
میگو
|
|
|
370
|
100 گرم
|
جگر
|
|
|
320
|
100 گرم
|
قلوه گاه
|
|
|
250
|
1 عدد
|
زرده تخم مرغ
|
|
|
35
|
1 قاشق غذاخوری
|
کره
|
|
|
25
|
30 گرم
|
پنیر
|
|
|
30
|
نصف لیوان
|
بستنی
|
|
|
25
|
1 لیوان
|
شیر و ماست کم چرب
|
|
د * فیبر های محلول در رژیم غذایی
مصرف روزانه فیبر باید 20 تا 35 گرم باشد. بنابراین از مواد غذایی زیر که هر واحد از آنها حداقل 3 گرم فیبر دارد، بیشتر استفاده کنید:
* نان سبوس دار، نان سنگک، نان جوی کامل، جوی پوست نکنده، ذرت
* سبزیجات شامل لوبیا سبز، نخود فرنگی، هویج، گل کلم، اسفناج
* میوه ها شامل توت فرنگی، شاه توت، گلابی، سیب ( مخصوصاً با پوست)، پرتقال
* بادام، بادام زمینی، فندق، گردو
* انواع لوبیا، عدس، سویا
کنترل وزن :
n چاقی یک عامل خطر عمده برای دیابت نوع دو و بیماری قلبی عروقی می باشد.
n ارتباط محکمی بین خطر دیابت نوع دو و افزایش BMI وجود دارد.
n در بیماران با BMI بیش از 25 کاهش وزن 5 تا10 درصدی در آنها موجب :
کاهش خطر دیابت ، افزایش حساسیت به انسولین ، بهبود کنترل قند ، بهبود قابل توجه در اختلال چربی خون و فشار خون ، افزایش تاثیر داروها و کاهش دوز آنها در افراد دیابتیک ، افزایش طول عمر
در ديابت نوع 2، محدوديت كالري و كاهش وزن به حد متوسط (به ميزان 4 تا 9 کیلوگرم) باعث كنترل قند خون، كاهش مقاومت به انسولين، بهبود ديس ليپيدمي و كاهش فشارخون مي شود، حتي اگر فرد به وزن نرمال نرسيده باشد.
ورزش به همراه تنظیم وزن و تغذیه :
فواید ورزش : احساس سلامت ، ثبات قلبی عروقی ، کنترل فشار خون ، حساسیت به انسولین ، کنترل وضعیت چربی ، کاهش وزن و حفظ آن و کنترل قند خون
n فعالیت فیزیکی منظم و متعادل حد اقل 30 دقیقه در روز
n در بیمار دیابتیک باید قبل از ورزش گلوکز خون اندازه گیری شود.
n بیماران با قند خون بیش از 250 میلی گرم در دسی لیتر نباید ورزش کنند
n در ورزشهای بیش از 30-40 دقیقه باید هر 30 دقیقه یکبار قند خون اندازه گیری شود. (جهت جلوگیری از افت قند خون)
توصيه هاي تغذيه اي براي بيماران مبتلا به ديابت نوع اول :
1. سعي كنيد برنامه غذايي خود را به طور منظم تنظيم كنيد. به نحوي كه هر روز در ساعات معيني غذا بخوريد. غذا بايد در زمان معين و مطابق با اثر انسولين تزريقي خورده شود. يك الگوي رايج اين است كه 20% كل كالري روزانه به صبحانه، 35% به ناهار، 30% به شام و 15% به وعده آخر شب اختصاص داده شود. وعده قبل از خواب، براي جلوگيري از افت قند خون در هنگام خواب توصيه مي شود.
2. روزانه بين 4 تا 5 وعده غذا بخوريد.
3. در هر وعده مقادير متناسبي از كربوهيدرات ها را مصرف كنيد تا دچار عوارض ناشي از نوسانات قندخون نشويد.
4. چربي دريافتي از طريق موادغذايي را محدود كنيد.
5. مصرف قندهاي ساده مانند شكر، شكر قرمز، عسل و شربت ذرت را محدود كنيد.
6. مصرف فيبر را تا ميزان 25 ميلي گرم به ازاي هر 1000 كيلوكالري دريافتي افزايش دهيد. جهت اطلاع از ميزان كالري موردنياز روزانه خود، با متخصص تغذيه مشورت نماييد. منابع غذايي فيبر عبارتند از : انواع ميوه و سبزي، حبوبات و غلات سبوس دار.
7. تلاش كنيد از محصولات بدون قند مانند نوشابه هاي بدون قند، ژله بدون قند و بيسكوئيت هاي بدون قند استفاده كنيد.
8. از ميوه هاي تازه و كلوچه هاي كم چربي و غلات به عنوان ميان وعده استفاده كنيد.
9. هر روز صبح، غلات پرفيبر را براي صبحانه انتخاب كرده و از مصرف غلات داراي مقادير زياد شكر خودداري كنيد.
10. به جاي آب ميوه از ميوه تازه استفاده كنيد.
11. از شيرهاي كم چربي استفاده كنيد.
12. روزانه حداقل 8 ليوان آب بنوشيد.
توصيه هاي تغذيه اي براي بيماران مبتلا به ديابت نوع دوم :
1. مصرف فيبرهاي محلول به ميزان 25 گرم به ازاي هر 1000 كيلوكالري ضمن ايجاد احساس سيري ، مي تواند به كنترل قندخون كمك كند. يكي از انواع فيبرهاي محلول پكتين مي باشد كه در سيب ، مركبات مثل پرتقال، ليمو و گريپ فروت ، توت فرنگي ، هويج و غلات سبوس دار وجود دارد . غير از اين مواد غذايي، منابعي فيبري كه در بالا ذكر شده اند را نيز مصرف كنيد.
2. تعداد وعده هاي غذايي خود را افزايش دهيد.
3. حتما قبل از صرف غذا از سالاد يا موادغذايي كم كالري مانند كاهو، كرفس، ژله بدون قند و سوپ هاي ساده و كم كالري استفاده كنيد.
4. از مصرف آب ميوه در صبح و به صورت ناشتا خودداري كرده و به جاي آن در طول روز از ميوه تازه استفاده كنيد.
5. از نوشيدني ها و دسرهاي بدون قند استفاده كنيد.
6. آرد گندم كامل را جانشين آرد سفيد كنيد.
7. از مصرف روغن ماهي و مكمل نياسين خودداري كنيد زيرا باعث افزايش قند خون مي شوند.
8. مصرف چربي ها را در برنامه روزانه غذايي خود طبق نظر متخصص تغذيه كاهش دهيد.
9. روزانه 8 ليوان آب بنوشيد.
رعایت توصیه های زیر در کنترل قند خون نقش موثری دارد:
1- همراه هر وعده غذایی، از سبزیجات استفاده کنید.
2- از نان های کامل و سبوس دار استفاده کنید.
3- مصرف غذاهای چرب مثل کباب کوبیده، سوسیس، کالباس و غذاهای سرخ شده را محدود کنید.
4- لبنیات کم چرب مصرف کنید.
5- از حبوبات و پروتئین سویا، در برنامه غذایی خود بیشتر استفاده کنید.
6- در هفته بیش از 2 عدد زرده تخم مرغ مصرف نکنید .
7- در طول روز حداقل 8 لیوان آب بنوشید.
8- غذا را به صورت کم نمک مصرف کنید.
9- از روغن مایع استفاده کنید.
10- برای سرخ کردن مواد غذایی، از روغن های مخصوص سرخ کردن استفاده کنید.
11- به یاد داشته باشید که مصرف غذاهای سرخ کردنی را باید محدود کنید .
12- از مصرف الکل و کشیدن سیگار خودداری نمایید.
از آنجا كه خود بيماران و خانواده هاي آنها عمده ترين نقش را در درمان ديابت به عهده دارند، كسب اطلاعات لازم درباره ديابت به شيوه هاي گوناگون آموزشي از اهميت ويژه اي برخوردار است. مبتلايان به ديابت بايد ياد بگيرند كه چگونه قند خون خود را كنترل كنند تا از عوارض، حاد و مزمن بيماري پيشگيري نمايند.
... در حال بارگذاري صفحه